Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

9 Οκτ 2010

Ζακ Ντεριντά, Jacques Derrida (15 Ιουλ. 1930 - 9 Οκτ. 2004)

Ζακ Ντεριντά,Γάλλος φιλόσοφος (Ελ Μπιαρ Αλγερία,1930 - Παρίσι, Γαλλία 2004). Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εκλαϊκευση της αποδόμησης, μεθόδου ανάγνωσης φιλοσοφικών κειμένων η οποία υπήρξε αντικείμενο αμφισβήτησης.
Η αποδόμηση θεωρήθηκε από τους επικριτές της ανατρεπτικό όργανο του σχετικισμού και του μηδενισμού, ενώ από τους οπαδούς της εργαλείο εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης με το οποίο αποκαλύπτονται τα κρυφά κενά και οι κρυμμένες αντιφάσεις (η απορία) των κειμένων και το οποίο είναι δυνατόν να αποτελέσει αφετηρία για την υπέρβαση των συμβατικών αναγνώσεων.

Ο Ντεριντά άντλησε τον όρο αυτό από την έννοια της Dekonstruktion του Γερμανού φιλοσόφου Μάρτιν Χάιντεγκερ. Επιχείρησε μια ρηξικέλευθη εφαρμογή της αποδόμησης σε έργα του Φρήντριχ Νίτσε, του Έντμουντ Χούσερλ, του Εμανυέλ Λεβινάς και του Χάιντεγκερ του γλωσσολόγου Φερντινάν ντε Σωσύρ, του ανθρωπολόγου Κλωντ Λεβινάν ντε Σωσύρ, του ανθρωπολόγου Κλωντ Λεβί Στρως, του ψυχαναλυτή Ζίγκμουντ Φρόυντ και άλλων.

Ο Ντεριντά υποστήριζε ότι η δυτική φιλοσοφία χαρακτηρίζεται από τη "μεταφυσική της παρουσίας" (το είναι κατέχει προνομιακή θέση έναντι του φαινομένου) και από τον "λογοκεντρισμό"(την ιδέα ότι τα νοήματα υπάρχουν ανεξάρτητα από τη γλώσσα στην οποία εκφράζονται), θεωρούσε ότι η δυτική σκέψη είχε εσφαλμένα αποδώσει προνομιακή θέση στην ομιλία έναντι της γραφής αντιμετωπίζοντας τη γραφή ως απλό "αναπλήρωμα", ότι προϋπόθεση κάθε κειμένου είναι η έννοια που ο ίδιος όρισε ως "διαφορά", ότι "είναι αδύνατη η διαφυγή από το κείμενο", εννοώντας ότι το νόημα μιας πρότασης δίδεται μόνο με άλλες προτάσεις, αλλά στον ισχυρισμό αυτόν στηρίχτηκαν οι επικριτές του οι οποίοι τον κατηγόρησαν για σχετικισμό.

Ο Ντεριντά άρχισε τις εγκύκλιες σπουδές τους στην Αλγερία, όπου όμως αντιμετώπισε διακρίσεις λόγω της Εβραϊκής καταγωγής του. Ολοκλήρωσε τα δύο τελευταία χρόνια των εγκύκλιων σπουδών του στο Λύκειο Λουί-λε-Γκραν στο Παρίσι και κατόπιν σπούδασε στην  Ecole Normal Superieure, όπου είχε καθηγητές τον Μισέλ Φουκώ και τον Λουί Αλτυσέ. Μετά την αποφοίτησή του το 1956 δίδαξε σε λύκειο του Λε Μαν και κατόπιν στη Σορβόνη (από την οποία έλαβε διδακτορικό το 1980) και την Ecole Normal, ενώ το 1984 ανέλαβε διευθυντής σπουδών στη Σχολή Προηγμένων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες. Όταν το 1992 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, ορισμένοι Βρετανοί ακαδημαϊκοί αντέδρασαν υποστηρίζοντας ότι η φήμη του οφειλόταν στην προσωπικότητά του μάλλον παρά στα φιλοσοφικά επιτεύγματά του και ότι ο δυσνόητος τρόπος έκφρασής του, που χαρακτηριζόταν από λογοπαίγνια και νεολογισμούς, συγκάλυπτε στην πραγματικότητα τη φιλοσοφική ρηχότητά του.

Το πρώτο έργο που εξέδωσε ο Ντεριντά ήταν η γαλλική μετάφραση, με τίτλο L΄origine de la geometrie (H καταγωγή της γεωμετρίας, του έργου του Χούσερλ Die Frage nach dem Ursprung der Geometrie als intentional-historisches Problem. Έγινε παγκόσμια γνωστός με τα βιβλία του De la grammatologie (Περί γραμματολογίας), La voix et le phenomene (Η φωνή και το φαινόμενο) και L΄ecriture et la differance (Η γραφή και η διαφορά), που εκδόθηκαν το 1967. Το 1968 στο δοκίμιό του La pharmacie de Platon (Πλάτωνος φαρμακεία) αποδόμησε την πλατωνική θεωρία της γραφής. Σε μεταγενέστερα έργα του πραγματεύτηκε επίσης ζητήματα ηθικής και πολιτικής.

Πηγή:  Πάπυρος Larousse Britannica